Nöbetçi Eczaneler
Başta başkent Bağdat olmak üzere Irak’ın birçok kenti iki gün boyunca Sadr yanlılarının gösterilerine sahne oldu.
Şii lider Sadr’ın 29 Ağustos’ta siyaseti tamamen bıraktığını duyurmasının ardından destekçileri, Bağdat’taki Yeşil Bölge’de Cumhurbaşkanlığı Sarayı ile Hükümet Sarayı’nı bastı. Güvenlik güçleri, Yeşil Bölge’nin farklı noktalarında havaya ateş açarak eylemcileri dağıttı.
Göstericiler ancak Şii liderin “evlerinize dönün” çağrısının ardından alanlardan çekildi ve Bağdat’ta hayat normale döndü.
9 yılda 9. siyaseti bırakma kararı
Bu, İran’a mesafeli tavrıyla bilinen Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr’ın 9 yıl içinde açıkladığı 9. siyasetten çekilme kararıydı.
Sadr, ilk kez Mart 2013’te hükümetten ve parlamentodan çekileceğini duyurdu. Dönemin Irak parlamentosunu zayıf olarak niteleyen Sadr, hükümette kalmanın “zararlı, düşmanlık ve günaha destek vermekle eşit” olduğunu ifade etti.
O dönem siyasetten sadece birkaç ay uzak kalabilen Sadr, Ağustos 2013’te siyasete geri döndü.
Sadr, ikinci kez Şubat 2014’te siyaseti bıraktığını açıkladı. Şii lider, ülkede kendine ait bazı medya ve hizmet kuruluşları hariç kentlerdeki tüm siyasi büroları kapatma kararı aldı. Ancak Sadr yine çok geçmeden siyasete döndü ve 30 Nisan 2014’teki seçimlere katılarak Ahrar Grubu adı altında 36 milletvekiliyle Mecliste yer aldı.
Bir müddet sonra Ahrar Grubu’nun tüm faaliyetlerini askıya alan Sadr, bu kez Nisan 2016’da destekçilerine sokaklarda gösteri çağrısı yaptı. Mukteda es-Sadr, o dönem ayrıca güvenlik güçleri, göstericilere engel olmaya kalkarsa protestoların boyutunun değişeceği tehdidinde de bulundu.
İbadi hükümetine karşı tabanını sokağa dökmüştü
Sadr, 2016’da bir kez daha destekçilerine sokağa çıkarak hükümet aleyhinde gösteri yapmaları çağrısında bulundu. O dönem Haydar el-İbadi hükümetine karşı tavrını net bir şekilde gösteren Sadr, ülkede yolsuzluklara adı karışanların adalete teslim edilmesini ve teknokrat bir hükümetin kurulmasını isted.
Aynı yıl Necef hariç ülkenin tüm kentlerindeki siyasi bürolarını yeniden kapatan Sadr, bürolarının bulunduğu binaların düşük gelirli vatandaşlara tahsis edilmesi talimatı verdi.
Ekim 2016’da gösterilerini sona erdiren Sadr, Irak Meclisindeki en büyük koalisyon olan Şii Ulusal Koalisyonu’nun toplantılarına karşı başlattığı boykota da son verdi.
Yolsuzluk suçlamasıyla hükümetleri eleştirdi
Sadr, bu kez 2 yıl sonra, 4 Ekim 2018’de siyasi hayattan çekilme kararı alarak desteklediği Meclis grubu Sairun Koalisyonu’nun hükümete katılmayacağını duyurdu.
Siyaseti altıncı kez bırakan Sadr, Aralık 2019’da yaptığı açıklamada, Saddam Hüseyin tarafından öldürülen dini merci babasıyla iki kardeşinin yatırı ve özel kalem müdürünün bürosu hariç Irak’ta Sadr Hareketi’ne ait tüm büroların bir yıl boyunca kapalı kalacağını bildirdi.
Mukteda es-Sadr, Temmuz 2021’de yedinci kez siyasi hayatına son vererek seçimlere kesinlikle katılmayacağını açıkladı. Sadr, “Yolsuzluklara adı karışanlar yaptıkları kötülüklerle ülkeyi adeta ateşe verdiler.” ifadelerini kullandı.
Ancak Şii lider, bu kararından sadece üç ay sonra siyasete geri dönerek katıldığı seçimlerde birinci oldu.
İran yanlısı partilerle hükümet kurmaya yanaşmadı
Irak’ta geçen yıl yapılan genel seçimlerin galibi Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr, yolsuzluklara bulaşanlara tepki vermek için 15 Temmuz 2022’de bir kez daha siyasetten uzaklaşma kararı aldı.
Sekizinci kez siyaseten ayrılma kararını Necef’te 73 milletvekiliyle bir araya geldiği sırada açıklayan Sadr, bu adımını ülkesine karşı bir “fedakarlık” olarak nitelendirdi.
İran yanlısı partilerle hükümet kurmaya yanaşmayan Sadr, siyasetten çekilme kararıyla grubundaki milletvekillerini de istifa ettirdi. Bunun üzerine hükümet kurma işi İran’a yakın Şii siyasi çatı kuruluş Koordinasyon Çerçevesi’ne geçti.
Sadr yanlıları Meclisi bastı
Koordinasyon Çerçevesi’nin başbakan adayı olarak açıkladığı eski Çalışma ve Sosyal İşler Bakanı Muhammed Şiya Sudani’ye tepki gösteren Sadr yanlıları, protesto amacıyla başkentteki Yeşil Bölge’ye girerek Meclis binasını bastı ve burada oturma eylemi başlattı.
Sadr, destekçilerine önce Meclisten ayrılarak oturma eylemine binanın çevresinde devam etmeleri çağrısı yaptı, ardından yargıya seslenerek Meclisin feshedilmesini istedi. Yüksek Yargı Konseyi, Sadr’ın talebine karşılık böyle bir yetkileri olmadığını açıkladı.
Bu sefer hem siyaset hem de sahadan çekildi
Şii dini ve siyasi lider Sadr’ın siyaseti bırakma kararlarının sonuncusu 29 Ağustos’ta geldi. Destekçileri bunun üzerine yine sokaklara döküldü.
Sağlık kaynaklarına göre, Sadr’ın siyaseti bıraktığını açıklamasının ardından çıkan olaylarda 23 kişi hayatını kaybetti, 380 kişi yaralandı.
Olayların büyümesi üzerine Sadr, dün destekçilerine “evlerinize dönün” çağrısı yaptı. Sadr, açıklamasında, “Yaşanan çatışmalardan dolayı Irak halkından özür diliyorum. Bu devrim barışçıl olmaktan çıktığı için devrim değildir ve buna devrim diyemem. Batsın böyle bir devrim.” ifadelerini kullandı.
Sadr sonrası muhtemel senaryolar
Siyasetten tamamen çekildiğini açıklayan Sadr, bu konudaki ısrarını, “Siyasetten çekilmem şeriat gereğidir, geri dönüşü olmaz. Siyasi işleri bana sormayın, ilgilenmiyorum.” sözleriyle dün bir kez daha vurguladı.
Irak’ta kendini hem siyasi denklem hem de sahadan soyutlayan Sadr’ın siyasi işler yerine havzadaki dini okumalara odaklanacağı konuşuluyor. Şii liderin siyasi işleri yakın kurmaylarından oluşturacak ekiple takip edeceği iddia ediliyor.
Sadr’ın siyasi sahneden çekilmesinin ardından krize dönüşen hükümet kurma meselesi tekrar rakibi İran destekli Koordinasyon Çerçevesi’ne geçecek. Şii çatı yapı, Mecliste üçte iki çoğunluğu elde etmek için Kürt ve Sünnilerin yanı sıra bağımsız vekillerle yeniden müzakerelere başlayacak.
Sünnilerin Meclisteki en büyük grubu olan Egemenlik Koalisyonu ile Mesud Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisinin (KDP) daha önce yanaşmadığı Koordinasyon Çerçevesi ile masaya oturabileceği de kulislerde dillendirilmeye başlandı.
Egemenlik Koalisyonu lideri Hamis Hançer, Sadr’ın siyasetten çekilme kararı sonrası yaptığı açıklamada Meclisin toplanarak yeni seçim yasası oluşturup ardından erken seçim kararı alması gerektiğini söyledi.
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Neçirvan Barzani de Sadr’ın destekçilerine “eve dönün” çağrısının ardından yaptığı açıklamada, tüm siyasi tarafları diyaloğa çağırdı. Bu da KDP’nin Sadr sonrası dönemde Bağdat’ta yürütülecek müzakerelerde yer alacağı mesajı taşıyor.
İran destekli Şii yapıların önderliğinde yürütülmesi beklenen hükümet kurma müzakerelerinde Sünni ve Kürt partilerin tutumu önemli olacak. Tarafların Sadr’ın yokluğunda bakanlıkların paylaşımında anlaşması halinde Irak, koalisyonlar hükümeti dönemine geri dönmüş olacak.
Uzmanlar, bu durumda ise daha önce olduğu gibi halka hizmet noktasında başarısızlığın kaçınılmaz olduğunu ifade ediyor.