Depreme dayanıklı bina teknik ve teknolojileri

Bina zemine sabitken sarsıntı tamamen bütün binaya yayılıyor. Ama izolatörün kullanılmasıyla, zemindeki hareket enerjisinin büyük çoğunluğu izolatörlü kolonların alt kısmında kalıyor ve sallantının sert etkisini emiyor, böylelikle sarsıntı binaya çok fazla yansımıyor. Yani yapıyı deprem hareketlerinden ayırdığı için yapının sallanmasını büyük ölçüde azaltıyor. Bu sistem, binalara sonradan da uygulanabilir ama bunun için binaya bitişik başka bina olmamalı, binanın yapımıyla ilgili herhangi bir hata veya ihmal olmamalı ve yumuşak zeminde yapılmış bir bina olmamalıdır.

Genel anlamda iki çeşit izolasyon sistemi vardır. Bunlar, kauçuk yalıtım sistemi ve sürtünme esaslı sistemlerdir. Bunlara ek olarak sönümleyici cihazlar da vardır. Deprem izolasyonlarının yeterli olmadığı durumlarda kullanılan sönümleyiciler, üst katlarda kullanılarak katlarda esneme sağlayabilir.

Amortisör tekniği, taşıyıcı kolonlarla bina arasına yerleştirilen uygulamadır. Şok emici olarak bilinir ve sismik enerjinin şiddetini azaltmaktadır.

Bir diğer sistem, yüksek katlı binalarda kullanılan, depremle salınan binalar oluşmasını yani binanın esnemesini sağlayan sistemdir. Yani sarsıntıya direnmeyen, sarsıntıyla birlikte salınan binalar bu sistem içerisindedir.

Süper sütunlar, binanın dört bir köşesine yerleştirilen çelik kolonlar veya çapraz çelik kirişlerdir. Sütunlar, zeminin sorunlu olup olmadığının anlaşılmasını sağlar, sütunlar döndürülebiliyorsa bina temelinde sorun yok demektir. Çok yüksek binalarda ise bu sütunlara ilave olarak çapraz kiriş tasarımı kullanılır.

Merkez kolon sisteminde binanın tam ortasına çelikle güçlendirilen kolon yerleştirilir ve bu, binanın kendisine bağlayacak şekilde tutturulur. Böylece şiddetli sarsıntılara karşı kontrolsüz savrulma ve hasarlardan korunulmuş olunur.

Sarkaç sistemi, özellikle gökdelenlerde kullanılır. Binanın sağa sola aşırı savrulmasını önlemek için çatıya yerleştirilen tonlarca ağırlıktaki çelik blok, kontrollü salınım sağlar. Sarsıntı başladığında aksi yöne hareket ederek binanın eğim derecesini azaltır.

Raylı sistem, amortisör gibi zemin ile yapı arasında dengeyi sağlar ve sismik enerjiyi emici görevi görür. Yer hareketini binaya ulaşmadan absorbe eder.

Şu bir gerçektir ki insanların can güvenliği düşünülerek ve yasalara, yapı yönetmeliklerine sadık kalınarak bina yapıldığı sürece depremlerde bina yıkılma durumu oldukça az olacaktır veya hiç olmayacaktır.

Mimar Sinan’ın asırlar önce kullandığı bu eğimli, sütunlu, elastik eklemli ve daha birçok teknik icatlar, yurt dışında çok fazla uygulandığı gibi ülkemizde de zemin ve iklimsel koşullara göre en uygun tekniğin tespiti yapılarak çok daha fazla kullanılması gerekmektedir.