Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Norveç Dışişleri Bakanı Anniken Huitfeldt ile İrlanda Dışişleri ve Savunma Bakanı Simon Coveney ile yaptığı görüşmenin ardından düzenlenen ortak basın toplantısında konuştu.
Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine ne zamana kadar karşı çıkmaya devam edeceğine ilişkin soru üzerine Çavuşoğlu, bunun söz konusu iki ülkenin Türkiye’ye vereceği cevaba bağlı olduğunu söyledi.
Çavuşoğlu, Türkiye’nin bu konudaki beklentileri ve endişelerini hem NATO’ya hem de İsveç ve Finlandiya’ya net ve yazılı şekilde ilettiğini dile getirdi.
Türkiye’nin NATO’nun açık kapı politikasını en güçlü şekilde destekleyen ülkelerden biri olduğuna işaret eden Çavuşoğlu, “Şimdi bu iki ülke bizim bu beklentilerimizi nasıl karşılayacak, ne zaman karşılayacak, bu konuda bir mutabakata varmamız lazım.” dedi.
Çavuşoğlu, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ve NATO Genel Sekterliğinin de devrede olduğunu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bugün, kendisinin de dün Stoltenberg ile telefon görüşmesi yaptığını anımsattı.
NATO’dan Türkiye’ye ortak bir uzlaşı belgesi gönderildiğini, İsveç Başbakanı Magdalena Andersson’un danışmanının da Ankara’ya belge ilettiğini aktaran Çavuşoğlu, şunları kaydetti:
“Bize gönderilen bu belgelerin beklentilerimizi karşılamaktan çok uzak olduğunu hem NATO’ya hem de bu ülkelere söyledik. Şimdi bunlara karşı bunları derleyip, toplayıp kendi cevabımızı göndereceğiz. Eğer bir müzakere zemini olacaksa bizim gönderdiğimiz belge üzerinden olması gerektiğini dün de bugün de Genel Sekreter’e de (Stoltenberg) söyledik.
Ne zaman sorusunu cevaplamak doğru olmaz. Çünkü bu ülkeler, ne zaman ve nasıl endişelerimizi karşılayacaklar. Top şu anda onların tarafında. Onlardan da ayrıca bir mektup değil de yazılı şekilde cevapları beklediğimizi bir kez daha hatırlatmak isterim.”
“BM Güvenlik Konseyi’nin 2585 sayılı kararı yenilenmeli”
Kuzey Batı Suriye’de yaklaşık 4,4 milyon kişinin yaşadığını belirten Çavuşoğlu, bunların 4,1 milyonunun insani yardıma muhtaç olduğunu ifade etti.
Çavuşoğlu, söz konusu bölgede insani yardıma muhtaç kişi sayının geçen yıl 3,4 milyon civarında olduğuna ve 1 yılda 700 bin kişinin daha insani yardıma muhtaç hale geldiğine dikkati çekti.
BM İnsani Yardım Mekanizması’nın İdlib başta olmak üzere bölgedeki 2,4 milyon kişiye her ay insani yardım ulaştırdığını dile getiren Çavuşoğlu, Cilvegözü Sınır Kapısı’ndan aylık ortalama 800 tır yardımın sevk edildiğini kaydetti.
Bu yardımların devamı için BM Güvenlik Konseyi’nin 2585 sayılı kararının yenilenmesi gerektiğini vurgulayan Çavuşoğlu, Huitfeldt ve Coveney ile yaptıkları üçlü görüşmede bu konuda neler yapabileceklerini konuştuklarını dile getirdi.
Çavuşoğlu, geçen hafta Türkiye’yi ziyaret eden Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile de bu konuları görüştüklerini ifade etti.
Bakan Çavuşoğlu, Huitfeldt ve Coveney ile yaptığı ayrı ayrı görüşmelerde tahıl ihracatı başta olmak üzere Ukrayna’daki gelişmeler, Filistin, Avrupa Birliği ve diğer bölgesel konuları ele aldıklarını belirtti.
İrlanda ile Türkiye arasındaki ekonomik ilişkilerin geliştiğini söyleyen Çavuşoğlu, Coveney ile yaptığı görüşmede iki ülke arasındaki ticaretin artırılması ve Türkiye-Avrupa ilişkilerini de değerlendiklerini bildirdi.
“Türkiye ile Norveç arasındaki ticaret geçen sene yüzde 30 arttı”
Coveney ile yaptığı görüşmenin ardından Norveçli mevkidaşı Huitfeldt ile bir araya geldiğini söyleyen Çavuşoğlu, “Geçen sene (Türkiye-Norveç) ticaret hacmimiz yüzde 30 artmış, bunun daha da artabileceğine inanıyoruz. Özellikle gemicilik ve denizcilik alanındaki iş birliğimiz ikili ilişkilerimizin itici gücü olmaya devam ediyor, bunu daha da artırmak istiyoruz. Anniken ile ayrıca savunma sanayi iş birliğimizden, terörle mücadeleye kadar ve NATO genişlemesine kadar birçok konuyu ele aldık.” dedi.
BMGK’nin 2585 sayılı kararının gelecek ay yenilenmesine ilişkin soruya Çavuşoğlu, “Cilvegözü’nden Suriye’nin değişik bölgelerine gönderilen sınır ötesi BM yardımları, uluslararası yardımlar, aynı şekilde son Güvenlik Konseyi kararında olduğu gibi çizgi ötesi yardımlara da Suriyelilerin ihtiyacı var. (Suriye’de) Her bakımdan insani yardıma muhtaç kişi sayısı da artıyor. Güvenlik Konseyi kararının uzatılması gerekiyor. Birbirine alternatif değil.” diye konuştu.
Çavuşoğlu, Türkiye’nin özellikle çizgi ötesi yardımların sorunsuz şekilde insanlara ulaştırılması konusunda yardımcı olduğuna vurgu yaptı.
Sahadaki zorluklara rağmen 5 adet çizgi ötesi yardım yapıldığını dile getiren Çavuşoğlu, “Altıncısı 9 Temmuz’da gerçekleştirilecek. Yani Güvenlik Konseyi kararının sona erdiği 10 Temmuz’dan bir gün öncesi tevafuk. Biz Ruslara da bunu söyledik. Her ikisinin de devam etmesinden yanayız. Çizgi ötesini de kolaylaştırmaya devam edeceğiz. Rus tarafını da ikna etmek için gerekli çabalarımızı önümüzdeki süreçte sürdüreceğiz. Tüm bunları Lavrov ile paylaştım.” şeklinde konuştu.
Basın toplantısında, Ankara’nın Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliğini veto etmesi durumunda İskandinav ülkelerinin Türkiye’ye karşı yaptırım uygulayıp uygulamayacağına ilişkin soru üzerine Norveç Dışişleri Bakanı Huitfeldt, daha önce NATO içerisinde pek çok anlaşmazlığı çözüme kavuşturduklarını ve bu anlaşmazlıkların yaptırım uygulayarak çözülmediğini kaydetti.
Çavuşoğlu, Huitfeldt’in cevabına ilişkin değerlendirmesinde, “Yaptırımlarla bu işler çözülmez. Endişelerimizin karşılanması lazım. Biz onların neden NATO üyesi olmak istediğini anlıyoruz, endişeleri var, meşru endişelerdir. Birbirimizi iyi anlayıp, birbirimize destek olmamız lazım çünkü NATO, güvenlik teşkilatı. Problemlerden bir tanesi de zaten bu iki ülkenin savunma sanayisi konusunda (Türkiye’ye) kısıtlamalar getirmesi. Bunların da kaldırılması lazım, bizim de beklentimiz bu.” ifadelerini kullandı.
“Terör tehdidine karşı gerekli tedbiri almamız lazım”
Türkiye’nin, Suriye’nin komşu ülkesi olarak çok önemli sorumluluklar üstlendiğini anlatan Çavuşoğlu, Türkiye’de 3,7 milyon civarında Suriyelinin bulunduğunu, 500 bin civarının ise döndüğünü belirtti.
Suriyelilerin ülkelerine gönüllü dönüşü için çalıştıklarını ve Türkiye’nin İdlib’de sığınma yerleri yaptığını anımsatan Çavuşoğlu, şöyle devam etti:
“Tüm bunları yaparken bir taraftan yalnız kalıyoruz bir taraftan da PKK/YPG terör örgütü hem oradaki insanlara saldırıyor, dönen insanları engelliyor, insani yardımların önünde engel, askerlerimize saldırıyor. Türkiye topraklarına oradan saldırı düzenliyor. ABD ve Rusya bu bölgeden bu teröristleri temizleyeceğine dair söz vermişti, anlaşmıştık ama yerine getiremediler. Elbette Türkiye’ye ve sahadaki çalışmalara yönelik terör tehdidine karşı, bu DEAŞ olabilir, PKK olabilir fark etmez, gerekli tedbiri almamız lazım.”
Ukrayna tahıl ihracı koridoru konusu
Ukrayna tahılının ihracı için açılması planlanan koridora ilişkin değerlendirmesinde ise Çavuşoğlu, bu konuda bir BM planı olduğunu belirtti.
Türkiye’nin söz konusu koridor için BM planını desteklediğini vurgulayan Çavuşoğlu, “BM planının uygulanabilir bir plan olduğunu görüyoruz. Ayrıca yapılacak çalışmanın meşruiyeti bakımından da BM çatısı altında yapmamızda fayda var.” dedi.
Çavuşoğlu, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile Ankara’da yaptığı görüşmede bunları izah ettiğini ve ikili düzeyde veya tek taraflı bir çalışmanın olmaması gerektiğini söylediğini aktardı.
Söz konusu koridor için Rusya’nın cevabını beklediklerini ifade eden Çavuşoğlu, “Dörtlü bir toplantı olursa kurulacak mekanizma, bunun işleyişi, denetimi dahil tüm konular burada detaylı bir biçimde ele alınacak. Burada BM ve Türkiye’nin yanı sıra Rusya ile Ukrayna’da olacak. Dolayısıyla herkesin endişelerinin giderilmesi lazım. Mekanizmanın da bunu temin etmesi gerekiyor.” diye konuştu.
Çavuşoğlu, Ukrayna ve Rusya’nın söz konusu koridora ilişkin endişelerine değinerek, “Bu endişelerin giderilmesi lazım. Herkesin bunun sorunsuz şekilde işlediğinden emin olması lazım. Mayınlardan temizlemek yerine güvenli hatlar, transit hat, güvenli hat ve güvenli bölge. Güvenli bölgede gemilerle ilgili gerekli denetimler yapılacak.” dedi.
Ukrayna kıyılarındaki mayınların temizlenmesinin çok uzun zaman alabileceğini bu nedenle güvenli hatlara ilişkin detayları görüştüklerini dile getiren Çavuşoğlu, “Rusya’dan da olumlu cevap gelirse dörtlü toplantıyı İstanbul’da gerçekleştireceğiz. Buradan bir anlaşma çıkarsa BM planına göre bu işlerin denetimlerini yapması için İstanbul’da bir merkez kurulması planlanıyor. ” ifadelerini kullandı.
İrlanda Dışişleri ve Savunma Bakanı Simon Coveney
İrlanda Dışişleri ve Savunma Bakanı Simon Coveney konuşmasında, Türkiye’ye Norveçli mevkidaşıyla gelmesinin özel bir amaç taşıdığını belirterek, BMGK’de Suriye insani dosyasıyla ilgili sorumluluk görevini üstlendiğini hatırlattı.
BM’nin bu bağlamdaki kararı vesilesiyle çok büyük hacimlerdeki insani yardımı Suriye’ye taşıdığını belirten Coveney, bu rolleri vesilesiyle geçen temmuzda 2585 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararının yenilenmesini sağladıklarını, Türkiye’den sınır ötesi insani yardım operasyonlarını 12 ay boyunca devam edecek şekilde uzattıklarını dile getirdi.
Coveney, Norveçli mevkidaşı Huitfeldt ile bölgede BM’nin yürüttüğü operasyonların ölçeğini ve boyutunu gördüklerini, bu operasyon çerçevesinde çalışan herkesin çabalarına tanık olduklarını kaydetti.
BM’de Hatay’da görev yapan görevlilerle birlikte kırılgan topluluklarla çalışan STK temsilcilerinin de görüşlerini dinlediklerini aktaran Coveney, bu operasyon çerçevesinde Suriye’de 4 milyonun üzerinde insana yardımın taşındığını kaydetti.
Coveney, bu konunun Türkiye açısından çok hassas bir konu olduğunu bildiklerini vurgulayarak, ortaklığı ve iş birliği için Türkiye’ye teşekkür etti.
Bakan Çavuşoğlu ile bu konuda görüşmeye ve söz konusu operasyonun görev süresinin uzatılması için birlikte çalışmaya devam edeceklerini belirten Coveney, görev yönergesinin uzatılması bakımından Türkiye’nin rolünün önemine dikkati çekti.
Türkiye’nin Rusya-Ukrayna savaşını sona erdirme çabalarına takdir
Coveney, Rusya-Ukrayna savaşının çözümü konusunda da “Türkiye’nin uluslararası camiada üstlendiği liderlik rolü için” teşekkür ederek, bu sorunun gıda fiyatları üzerinde büyük etkiye yol açtığını, bu sorunun ivedilikle kavuşturulması gerektiğini vurguladı.
Coveney, “Türkiye’nin insanları bir araya getirerek, Birleşmiş Milletlerle Ukrayna hükümetiyle ve Rusya ile çalışarak bu soruna çözüm getirmek için gösterdiği çabaları takdirle karşılıyoruz.” dedi.
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ile ikili görüşmelerinde, Türkiye-Avrupa Birliği (AB) ilişkilerini de ele aldıklarını kaydeden Coveney, özellikle bu dönemde bu gündem maddesinin önemli olduğunu söyledi.
“BMGK üyelerine, özellikle daimi 5 üyesine çok büyük görev düşüyor”
Sınır ötesi yardımları düzenleyen BMGK kararlarının gelecek ay yenilenmesi konusunda BMGK içinde bir uyum olup olmadığına, İrlanda ve Norveç olarak bölgeye ne gibi yardım yapabileceklerine ilişkin sorular üzerine Coveney, söz konusu kararların “üzerinde mutabık kalınması çok kolay bir BMGK kararı olmadığını”, bu kararın uzatılmasının geçen yıllarda da kolay olmadığını dile getirdi.
Coveney, büyük bir insani sınamayla karşı karşıya olduklarını ve siyasi açıdan da çok büyük güçlükler olduğunu vurgulayarak, şöyle devam etti:
“Suriye’nin geleceğiyle ilgili çok ciddi sorunlar var. Bu bölgede yaşayan 4-4,5 milyon insanın durumuna bakacak olursak, bu insanların pek çoğu birden fazla kez Suriye içerisinde yerinden edilmiş kişiler. Dolayısıyla BMGK üyelerine, özellikle daimi 5 üyesine çok büyük görev düşüyor. Suriye’de çıkarları olan 5 daimi üyenin, bu kararın yenilenmesinin doğru karar olduğu konusunda mutabık kalması gerekiyor.”
“Tarafların bu mutabakatı sağlaması için elimizden geleni yapacağız”
Ortak bir çözüme ulaşılabilmesi için Rusya ve diğer taraflarla yürütülen görüşmelerin de önemli olduğunu belirten Coveney, insani yardımların ulaştırılması için Babül Hava Sınır Kapısı’nın açık tutulması gerekliliğinin altını çizdi.
Coveney, ayda 800 tır insani yardımı insanlara ulaştırdıklarını ve bu tırların bağımsız şekilde denetlendiğini söyleyerek, “Bu görev yönergesinin uzatılabilmesi için sayamayacak kadar çok sebep var ama tarafların bu mutabakatı sağlaması için elimizden geleni yapacağız.” dedi.
Türkiye’nin güvenli bölge oluşturmak üzere Suriye’ye olası operasyonunu İrlanda’nın destekleyip desteklemeyeceği sorusu üzerine Coveney, burada insani yardım misyonuyla bulunduklarını belirtti.
Coveney, buradaki odak noktalarının ülkenin yürüteceği operasyonlar olmadığına işaret ederek, “Bizim odak noktamız, Birleşmiş Milletlerin görev yönergesi ve kararıdır. Dolayısıyla temel insani yardımların kuzeybatı Suriye’ye ulaşmasının devamını sağlamaktır.” değerlendirmesinde bulundu.
“Türkiye ile harikulade ikili ilişkilerimiz var”
Norveç Dışişleri Bakanı Anniken Huitfeldt de “Türkiye ile harikulade ikili ilişkilerimiz var. Aynı zamanda çok yakın NATO müttefikleriyiz.” dedi.
Çok büyük belirsizlikler içinde olduklarını, bu nedenle müttefik ve ortaklarla temasların sürmesinin hiç olmadığı kadar önemli olduğunu vurgulayan Huitfeldt, 4 milyon Suriyelinin gıdaya ve insani ihtiyaçlara erişebilmek için Türkiye’den kara yoluyla götürülen yardımlara muhtaç olduğunu söyledi.
Huitfeldt, Türkiye, BM ve insani yardım kuruluşlarınca bu bölgede yürütülen çalışmalara yakından tanık olduklarını vurgulayarak, şu ifadeleri kullandı:
“Sınır ötesi insani yardım operasyonu görevinin uzatılması için elimizden gelen çabayı göstereceğiz. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinde mevkidaşım Simon ile birlikte çalışıyoruz. Bu insani yardım operasyonlarının devam etmesi için elimizden geleni yapacağız. Çünkü Suriye’deki insani kriz kötüden daha kötüye gidiyor. Artan gıda fiyatları, bu yıl bu durumu daha da kötü bir noktaya getirecek gibi görünüyor.”
Suriye’de siyasi bir çözüme ulaşılabilmesi için ilerleme kaydedilmesi gerekliliğini daha fazla hissettiklerini belirten Huitfeldt, insani krizin sona ermesinin tek yolunun siyasi çözüm olduğunu dile getirdi.
“Bu görev yönergesinin uzatılabileceğini düşünüyoruz”
Sınır ötesi yardımları düzenleyen BMGK kararlarının gelecek ay yenilenmesi konusunda BMGK içinde bir uyum olup olmadığına ilişkin soruya Huitfeldt, Ukrayna’daki savaş nedeniyle uluslararası durumun bu yıl çok daha fazla gerilimlerle dolu olduğu yanıtını verdi.
Huitfeldt, BM’nin Afganistan’daki görev yönergesini ve Gine Körfezi’ndeki güvenlikle ilgili kararları onaylatmayı başardıklarını söyleyerek, şunları kaydetti:
“Ümidim, Güvenlik Konseyinin bu fırsattan istifade ederek başka alanlarda, başka bölgelerde de bu görev yönergesini uzatması. Ukrayna’daki savaşla ilgili anlaşmazlıklar halen gündemde olsa dahi, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi daimi üyelerinin Suriye’deki insanların bu anlaşmazlıklar sebebiyle acı çekmeye devam etmesine göz yummayacağını umuyoruz. Bu görev yönergesinin uzatılabileceğini düşünüyoruz. Koordineli şekilde Türkiye ile çalışıyoruz. (Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’na) Siz şahsen ve çok önemli bir rol oynadınız bu gelişmelerle ilgili. Önümüzdeki haftalarda olumlu bir sonuca ulaşacağımızı umuyorum.”
“Daha önce bu anlaşmazlıkları birbirimize yaptırım uygulayarak çözmedik”
Türkiye’nin, İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üyeliğini veto etmesi durumunda İskandinav ülkelerinin buna misillemede bulunup bulunmayacağına ilişkin soru üzerine Huitfeldt, “Daha önce NATO içerisinde pek çok anlaşmazlığı çözüme kavuşturduk. Daha önce bu anlaşmazlıkları birbirimize yaptırım uygulayarak çözmedik. Bu anlaşmazlıkları aynı masa etrafında bir araya gelerek konuştuk. Bu sefer de bu şekilde çözüm yoluna gideceğiz.” değerlendirmesinde bulundu.
Açıklamalarını İngilizce yapan iki bakan da konuşmaları boyunca “Türkiye” ifadesini kullandı.