EYT’li emekliyi ihya edecek ödemeler

Posta Haberine göre, yeni yılda emekli olacak EYT’li farklı ödemelerle rahatlayacak. Bu ödemelerin başında emekli maaşı geliyor. 2022’nin ikinci yarısında emeklilere ödenen en düşük maaş 3 bin 500 liraya çıkarılmıştı. 3 Ocak’ta enflasyonun da belli olmasıyla bu taban maaşın 5-6 bin lira seviyesine çıkabileceği konuşuluyor. Dolayısıyla hangi sigortalılık statüsünden emekli olursa olsun EYT’liye bağlanacak en düşük maaş da belirlenecek taban tutar kadar olacak. Şu anki hesaplara göre en az 5 bin lira emekli maaşı cepte diyebiliriz. Bu rakamın altı ve üstü enflasyon artı verilecek refah payına göre değişecek.

PROMOSYONA HAK KAZANACAK

Öte yandan elbette tüm EYT’lilere taban maaş bağlanmayacak. Yüksek ücret üzerinden prim ödenene daha yüksek maaş bağlanacak. Yine ocak itibarıyla emekli olacak EYT’li enflasyon zammıyla birlikte hükümetin açıklayacağı ek zammı da cebine koyacak. Burada ek zamla birlikte ilk 6 ayda geçerli olacak emekli maaşlarının yüzde 30-50 arasında artabileceği dile getiriliyor. Net oran ve tutarlar 3 Ocak’ta açıklanacak enflasyonla birlikte yapılacak resmi duyuru ile belli olacak. Emekli olanlar 3 yıl boyunca aynı bankadan maaş almayı taahhüt ederse 10 bin liraya yakın da promosyon alacak. Bu da yaklaşık 2 emekli maaşı demek.

‘İHBAR’ İÇİN İŞVERENİN ÇIKARMASI GEREKİR

Kanuna göre; işveren, işten çıkarmadan önce bunu işçisine bildirmek zorunda. İşçinin çalışma süresi 6 aydan kısaysa 2 hafta, 6 ay ile 1.5 yıl arasındaysa 4 hafta, 1.5 yıl ile 3 yıl arasındaysa 6 hafta, 3 yıldan fazla olursa 8 hafta (56 gün) önce haber vermek zorunda. Buna ‘ihbar süresi’ deniyor. İhbar tazminatının hesabında brüt ücret dikkate alınır.

Ama bunda ‘tavan sınırı’ yok. Haber vermeden işten atanlar, kıdemin yanında ihbar tazminatını da öder. 10 gün çalışan bir işçi de ihbar tazminatına hak kazanır. Fakat emeklilik hakkıyla kendisi işten ayrılanlar ihbar tazminatı alamazlar. Hatta cezai durum oluşmaması için emekli adayının emekli olup ayrılacağını belirlenen sürelerden önce işveren bildirmesinde fayda var.

KIDEMDE İKİ KONU BELİRLEYİCİ OLACAK

1- ASGARİ ÜCRET

EYT’den emekli olacakların cebine girecek en yüksek tutarı ise kıdem tazminatı oluşturuyor. SGK’dan ‘emekli olabilir’ yazısını alıp işverene teslim eden EYT’li yasal olarak iş sözleşmesini tek taraflı feshedip kıdem tazminatıyla birlikte izin gibi yasal haklarını talep edebilecek. Bu durumda işverenin ‘ödemiyorum’ deme hakkı yok. Peki ödemeler ne kadar olacak? Kıdem tazminatını belirleyen iki parametre var. Bunlardan ilki asgari ücret. Asgari ücret en düşük ücret olduğundan kıdem tazminatının en düşük tutarını tayin ediyor. Kıdem tazminatı brüt ücrete göre hesaplanıyor. Brüt asgari ücret 1 Ocak’tan geçerli olmak üzere 10 bin 8 liraya çıkmıştı. 1 yıl aynı işyerinde çalışıp emekli olanın cebine böylece damga vergisi de düştükten sonra en az 9 bin 932 lira girecek.

2- MEMUR MAAŞI

Kıdem tazminatının en yüksek tutarı ise 2022 yılının ikinci yarısında 15 bin 371 liraydı. 3 Ocak’ta açıklanacak memur maaş katsayısı ile bu tutar da artacak. Şu anki enflasyon öngörüsüne göre bu tutarda en az yüzde 17-18 artış olacak. Ek zamla birlikte artışın yüzde 30-40 civarında olabileceği hesaplanıyor. Olası maaş artışlarına göre kıdem hesabını yaptık. TABLO’da detaylı bir şekilde incelenebilir. Çalışma yılına göre ortaya çıkan bu tutarlar çarpılacak. Ay ve gün hesabı da yapılıp işveren tarafından eksiksiz ödeme yapılacak. Ödemenin toplu veya taksitli olup olmayacağı işverenle işçi arasındaki anlaşmaya bağlı.

İKİNCİ VEYA ÜÇÜNCÜ TAZMİNAT MÜMKÜN

EYT’den emekli olan ve tazminatını alıp başka yerde işe başlayanlar yine 1 yılı tamamladıklarında kendi istekleri dışında işten çıkarılırsa ikinci tazminat hakkına da kavuşabiliyor. Bu hak iki ile de sınırlı değil. Yasal hakların geçerli olduğu hallerde üç veya daha fazla kıdem alınmasının önünde engel yok.

BİRİKEN VE DEVREDEN YILLIK İZİNLER

Bazı sektörlerde iş yoğunluğu nedeniyle çalışanlar izinlerinin tamamını kullanamıyor. Dolayısıyla kullanılmayan izinler sonraki yıllara devredilip birikiyor. Çalışan, işten her ne şekilde ayrılırsa ayrılsın biriken izinlerinin karşılığı tutarı alıyor. Bu yasal bir hak ve baki. İzin parası son alınan ücrete göre ödeniyor. Hesaplamada genelde net ücret dikkate alınıyor. Örneğin; 8 bin 506 liralık asgari ücretle çalışmaktayken ayrılan bir işçiye 1 günlük izni için 283 lira ödeniyor. Bu kişinin 20 gün birikmiş izni varsa 5 bin 650 lira gibi bir para ödeniyor