Birçok sektörde gece çalışmaları yapılıyor. Özellikle üretimin kesintisiz devam ettiği fabrikalarda vardiya sistemi uygulanıyor. Yine sağlık ve turizmde de gece çalışması var. Gece çalışmasında işçinin onayını almak gerekiyorTürkiye’de birçok sektörde gece çalışması yapılıyor.Üretimin 24 saat kesintisiz devam etmek zorunda olduğu sektörlerde vardiya sistemi ile üçlü bir çalışma da söz konusu olabiliyor.
Ayrıca eğlence, sağlık, özel güvenlik sektörlerinde ve yine turizmde gece çalışmaları yapılıyor.Yasalarımıza baktığımızda gece çalışması ile ilgili kurallar da belirlenmiş durumda. Bu yüzden firmaların gece vardiyalarında bu kurallara uygun olarak hareket etmeleri gerekiyor. Gece çalışanlarının haklarını Yeni Asır’dan Faruk Erdem yazdı. İşte detaylar…
ÜÇ VARDİYA ŞARTI VAR
Gece çalışma postaları, 24 saatlik süre içinde en az 3 işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenleniyor. Yani 24 saatlik çalışma yapılan işyerlerinde çalışma süreleri 8’er saat olarak 3 ayrı dönem şeklinde belirleniyor. Ancak bunun bazı istisnaları da bulunuyor. 2017 yılında yapılan bir düzenleme ile turizm, özel güvenlik ve sağlık işlerinde esneklik sağlandı.Turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde düzenleme 24 saatte iki posta olacak şekilde yapılabiliyor.
4857 sayılı yasaya baktığımızda işçilerin gece postalarında 7.5 saatten fazla çalıştırmalarının yasak olduğunu görüyoruz. Ancak sayılan sektörlerde istisna uygulanıyor.
Bu düzenlemede ‘turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir’ ifadesi yer alıyor. Bunun detayları ise şöyle belirleniyor: a) Turizm hizmeti yürütülen işler; ilgili mevzuatı uyarınca Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından turizm işletmesi belgesi veya turizm yatırımı belgesi verilen ya da belediye tarafından turizm işletmesi olarak faaliyet göstermek üzere işletme belgesi verilen tesislerde, b) Özel güvenlik hizmeti yürütülen işler; 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun kapsamında İçişleri Bakanlığınca faaliyet izni verilen özel güvenlik şirketlerinde veya özel güvenlik görevlisi olarak herhangi bir işyerinde, c) Sağlık hizmeti yürütülen işler; Sağlık hizmeti sunan ve/ veya üreten; gerçek kişiler ile kamu ve özel hukuk tüzel kişilerin işyerinde ve bunların tüzel kişiliği olmayan şubelerinde çalışan işçiler ile bu işyerlerinde alt işveren tarafından çalıştırılan işçileri kapsar.Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır. Burada gece 7.5 saatten fazla çalıştırılacak işçilerin mutlaka yazılı onayının olması gerekiyor.
ÜCRET NASIL HESAPLANIYOR
Fazla mesai uygulamasında kanuna göre yapılan her bir saat fazla mesai karşılığında ilave olarak %50 zamlı ücretin ödenmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır. Ancak gece döneminde yapılan fazla mesailerin hesaplanmasında eğer işyerinde yapılan çalışmalar aynı zamanda haftalık 45 saati de aşıyorsa ödemenin bahsi geçtiği üzere %50 zamlı olarak yapılması, haftalık çalışmalar 45 saati aşmıyorsa bu kez gece yapılan her bir saat fazla mesai karşılığında işçiye yalnızca çalıştığı sürelerin zamlı kısmının ödenmesi kabul ediliyor. Örneğin, işçinin haftanın 5 günü 21.00-07.00 saatleri arasında 1 saat ara dinlenmesi kullanmak suretiyle çalıştığı varsayılırsa, çalışma süresi haftalık 45 saat olacaktır.
Ancak gece döneminde 7,5 saat çalışma sınırı 1,5 saat aşıldığından, haftalık fazla çalışma süresi (1,5 x 5=7,5) olacaktır.Ücretlendirme noktasında ise fazla çalışılan 7,5 saatin ücreti normal ücret içerisinde ödendiğinden, (7,5 x 0,5= 3,75) saat çalışma karşılığına tekabül eden zamlı ücretin ödenmesi yeterli olacaktır. Ancak, İş Kanunu’nda yapılan değişiklik gereği turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabileceği kabul edildiğinden günlük en çok çalışma süresi olan 11 saatin üzerinde yapılan çalışmalar fazla çalışma olarak değerlendirilecek ve fazla çalışma ücretinin hesabında haftalık çalışma süresinin 45 saati aşıp, aşmadığı hususu dikkate alınacaktır.
KADINLARA AYRICALIK
Kadın çalışanlar, hamile olduklarında bunu sağlık raporuyla belgelendirdiği zaman doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamıyor. Hatta yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması da yasaklanıyor.Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamıyor.Bu 7.5 saatin haricinde anne adaylarının doktor kontrolleri için sınırsız izinleri de var. Bu tedavi ve kontroller ne kadar sürüyorsa anne adayı o kadar ücretli izin kullanıyor.