Nöbetçi Eczaneler
Sosyal jetlag kavramını daha önce duydunuz mu? Bu çalışma sirkadiyen ritmin ne olduğunu, belki de ilk kez duyacağımız sosyal jetlag kavramının hayatımıza etkilerini incelemek amacıyla derlenmiştir.
Sirkadiyen Ritim
Birçok canlı sirkadiyen ritim olarak adlandırılan, 24 saate yakın periyotlarla düzenlenen bir iç vücut saatine sahiptir. Gece-gündüz döngüsü ile senkronize kalabilmek için sirkadiyen ritimler, birincil uyarıcı olan ışık ile günlük olarak düzenlenmektedir. Işık melatonin hormonun salgılanmasına etki ederek bu ritmi etkilemektedir.
Sostal Jetlag
Sosyal jetlag bireyin içsel biyolojik saati ile uymak zorunda olduğu sosyal yaşam arasındaki uyumsuzluk olarak tanımlanmaktadır. Okul/iş günleri ve hafta sonu/tatillerdeki uyku-uyanıklık zamanlama farklılıkları sosyal jetlag sendromuna yol açmaktadır.
Literatürde sosyal jetlag sınıflaması için belirlenen standart bir kriter bulunmamaktadır. Ancak yapılan çalışmalar incelendiğinde okul/iş günü ile hafta sonu/tatil uyku orta noktaları arasındaki farkın ≥1 saatten fazla olmasının sosyal jetlag sendromunu gösterdiği ifade edilmektedir.
Çalışma saatlerindeki farklılıklar ve sosyal tercihler nedeniyle uyku ve uyanma saatlerindeki bozukluklar, okul/iş günü ve hafta sonu/tatil günü farklılıkları sonucu uyku düzenindeki bozulmalar sirkadiyen ritimde bozulmalara neden olmaktadır. Bu durum sosyal jetlag oluşumuna neden olmaktadır.
Uyku Orta Noktası Nasıl Hesaplanır?
22.00 uyuma 06.00 da uyanma saati olsun.
Toplam uyku süresi 8 saat oluyor.
İkiye böldüğümüzde 8/2=4 saat ediyor.
Saat 22.00’dan 4 saat sonra veya 6.00’dan 4 saat önce (ikisi de aynı saat olacak) saat 2.00 oluyor bu da bizim uyku orta noktamız oluyor.
Haftasonu/tatil günü ve okul/iş günü arasındaki uyku orta noktasının farkı 1 saat ve üzeriyse sosyal jetlag maruziyeti mevcut demektir.
Sizce Sosyal Jetlag Maruziyetinin Obezite İle Bir İlişkisi Olabiir Mi?
Türkiye’de 710 üniversite öğrencisi ile gerçekleştirilen bir çalışmaya göre, bireylerin %76’sının sosyal jetlag sendromuna sahip olduğu ve sosyal jetlag olan bireylerin daha yüksek beden kütle indeksi, bel ve boyun çevresine sahip oldukları belirtilmektedir.
Sonuç olarak, uyku düzenimiz sadece sosyal jetlag sendromuna yol açmakla kalmayıp vücudun dengesini de etkiliyor olabilir.
Sirkadiyen ritmin sesine kulak verelim ve bu ritmi bozmayalım.